Bocholt is een kleine gemeente in het noordoosten van Vlaanderen. De kleuter-, lagere- en middelbare school, de praktijkhal, het parochiehuis en het proef- en vormingscentrum voor landbouw zijn er gekoppeld aan een klein warmtenetwerk en worden centraal verwarmd door een biomassaketel met een vermogen van 250 kW. Deze ketel wordt gevoed met houtsnippers geoogst uit (gemeentelijke) houtkanten door lokale landbouwers. Jaarlijks zijn ongeveer 220 ton houtsnippers nodig.
Geschiedenis
Voor de tweede wereldoorlog werd het Vlaamse landschap gekenmerkt door houtkanten die periodiek afgezet werden. Later werden houtkanten niet meer beheerd of verdwenen ze om plaats te maken voor grotere velden. Niet beheerde houtkanten groeiden uit tot grote, vaak instabiele bomen zonder ondergroei. Dit leidt tot ergernissen bij zowel landbouwers als bij gemeenten. Iedereen wil dus graag dat de houtkanten opnieuw in beheer genomen worden.
Van probleem naar oplossing
Binnen het door Interreg gefinancierd project “Twecom” (2013-2015) werden deze problemen aangepakt. Het doel was om de achterstallig beheerde houtkanten opnieuw in beheer te krijgen, de problemen van gemeenten en landbouwers te verlichten en een manier te vinden om de vrijgekomen houtige biomassa te valoriseren.
De perfecte condities om dergelijk project op te starten, waren aanwezig in Bocholt. Een deel van de scholencampus was onder constructie waardoor het warmtenetwerk dus makkelijk aangelegd kon worden. Daarnaast was er in het parochiehuis een nieuw warmtesysteem nodig. De gemeente was zeer geïnteresseerd in het project omdat ze zich (nog steeds) engageerden om de uitstoot van broeikasgassen te beperken.
Samenwerking
Om een goede samenwerking te garanderen, waarbij ieders inzet voor het project bepaald is, werd door de partners een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. In deze overeenkomst vormt landschapsbeheer de eerste pijler en het warmtenet en de verwarming de tweede. Alle partners met hun verantwoordelijkheden worden hier opgesomd:
Regionaal Landschap Lage Kempen (RLLK)
De typische houtkanten beschermen en te beheren.
Boerennatuur Vlaanderen
Zorgen voor een goede communicatie tussen landbouwers en Werkers in Aanneming en coördineren de lokale agrobeheergroep en de uitvoering van de beheerwerken.
De gemeente Bocholt
Eigenaar van de meeste houtkanten die in beheer worden genomen voor houtsnippers. Financiert ook de beheerswerken.
Werkers in Aanneming (in samenwerking met de lokale agrobeheergroep)
Voert volgende werken uit: afzetten, versnipperen, opslag en drogen, zeven en lever de snippers aan de biomassaketel.
Landschapsenergie cvba
Deze coöperatie werd opgericht in 2014 en bestaat uit:
- De scholengroep (kleuter-, lager- en middelbare school (Biotechnicum) en de praktijkhal)
- Het proef- en vormingscentrum voor landbouw (PVL)
- Het parochiehuis
- De gemeente (levert de voorzitter)
- RLLK
- Werkers
Landschapsenergie koopt de houtsnippers van Werkers en verkoopt de warmte aan de gebruikers.
De snippers
De houtsnippers worden natuurlijk gedroogd onder een semipermeabel doek. Deze methode is de meest eenvoudige en goedkoopste, maar het duurt wel een 6-tal maanden voor de snippers voldoende droog zijn. Er werd ook geëxperimenteerd met geforceerd drogen waarbij restwarmte van pocketvergisters of verbrandingsovens gebruikt wordt. Dit zou de droogtijd verkorten tot enkele dagen. Echter, de restwarmte van pocketvergisters is onbetrouwbaar en niet voldoende wanneer het echt nodig is (i.e. in de wintermaanden, na de oogst) en ook de restwarmte van verbrandingsovens is niet beschikbaar wanneer het nodig is. Door te kiezen voor een natuurlijke droging, heb je meer snippers nodig, maar wordt de kostprijs wel gedrukt.
Toekomst
Alle betrokken partners kennen hun verantwoordelijkheden, hebben hun eigen inbreng en gaan akkoord met de plannen en uitvoering. Het draagvlak van alle belanghebbenden samen met een duidelijk en door iedereen gedragen beheerplan voor de houtkanten, is de meest belangrijke factor van succes in dit project. De grootste uitdaging voor Werkers blijft het produceren van houtsnippers aan marktprijs, zonder financiële tussenkomst van de gemeente. Naast de lokale economische waarde die gecreëerd wordt, vormen ecosysteemdiensten (grotere biodiversiteit) en sociale cohesie een belangrijke reden om dit landschapsbeheer verder te zetten.